Yûnus Emre Dîvânı’nda Söz Varlığı İncelemeleri

Türk edebiyatında halka mal olmuş, sevilen, hürmet gösterilen, bilimsel pek çok çalışmaya konu edinilen isimlerden biri de XIII. yüzyılın ikinci yarısı ile XIV. yüzyılın ilk yarısında yaşadığı kabul edilen Türk-İslâm mutasavvıfı Yûnus Emre'dir. Şairimizin gerek kendisi gerekse eserleri Risâletü'n-Nushiyye ve Dîvân üzerine pek çok değerli çalışma yapılmıştır. Türkçeyi bir kültür ve edebiyat dili olarak işleyen Yûnus Emre gibi değerli bir edebî şahsiyet üzerine çalışma yapmak, bir eser ortaya koymak, kolay gibi görünse de zordur. Zira sehl-i mümteni tarzındaki şiirlerini anlamak sanıldığı kadar kolay değildir. Arapça, Farsça ve Eski Anadolu Türkçesinin yanı sıra İslâmiyeti ve Tasavvufu iyi bilmeyi gerektirir. Menkıbevî bir hayata sahip Yûnus Emre'yi tanımak, eserlerine vâkıf olmak, onlarda dile getirilen görüş ve düşünceleri anlayabilmek ama en önemlisi Yûnus gibi düşünmek oldukça zordur. Faruk Kadri Timurtaş'ın Tercüman 1001 Temel Eser dizisi içerisinde yayına hazırlamış olduğu Yunus Emre Dîvanı adlı eserinin ön sözünde belirttiği gibi Dîvân üzerine hep edebiyatçı, edebiyat tarihçileri ve akademisyenler tarafından yayınlar yapılmıştır. Bunlara halk edebiyatçıları tarafından yapılan çalışmaları da eklemek gerekir. Ancak Yûnus Emre Dîvânı üzerine filologlar ve dilbilimciler tarafından yapılmış çalışmaların sayısı oldukça azdır. Dolayısı ile onun bu tespitinden yola çıkarak biz de Yûnus Emre Dîvânı'nda yer alan şiirleri üzerine “tematik” bir çalışma yapmaya karar verdik. Bu amaçla öncelikle konuları belirledik. Kitapta yer alacak konuların belirlenmesinden sonra en önemli zorluk hangi Dîvân üzerine çalışılacağı ve hangisinin ölçüt alınacağı meselesi idi. Bu amaçla bu alanda kitap, makale, bildiri, ansiklopedi maddesi vb. türdeki yayınları ulaşabildiğimiz ölçüde, elimizden geldiğince taradık. Tematik çalışmalarda kullanılacak şiir örneklerini Mustafa Tatçı hocamız tarafından hazırlanmış olan ve 417 şiirin yer aldığı 2020 yılında yayımlanmış Yunus Emre Dîvanı adlı eserden almaya karar verdik. iv | P r o f . D r . S a l i m K Ü Ç Ü K Çalışmada okuyuculara eserde yer alan şiir ve numaralarını da yay ayraç içerisinde vererek istedikleri zaman Mustafa Tatçı tarafından hazırlanmış olan Dîvân'da ilgili şiirin bütününe gitmeleri ve okumaları için de bir fırsat yaratmaya çalıştık.