İslam'da Din Özgürlüğünün Temelleri; Kelami Bir Yaklaşım

Kitabın girişinde, din özgürlüğünün tanımı, insan hakları içinde yeri, dinin ve din özgürlüğünün insan için önemi ve İslam'daki yerine ilişkin bilgiler verilmiştir. İlk bölümünde, bireyin kendi iradesi ve aklıyla kullanacağı din hürriyetine saygıyı gerektiren İslamî ilkeler, özellikle nakilden delilleri gösterilerek ele alınmıştır. İkinci bölümde, İslam'ın, toplumda farklı dinlerin bir arada barış içinde yaşayabilmesini ifade eden sosyal çoğulculuğu nasıl değerlendirdiği araştırılacak, konunun gerektirdiği ölçüde, din özgürlüğü bağlamında tartışılan İslamî kavramlar ele alınacaktır. Son bölümde de dokunulamaz, devredilemez ve vazgeçilemez haklarından olan din özgürlüğünün neleri içerdiği araştırılmıştır. İşlenen konulara, bazen meselelerin fıkhî yönlerine değinilmekle birlikte, kelam ilmi açısından; İslam inancının içerdiği insan, toplum, hayat, siyaset ve medeniyet anlayışı açısından yaklaşılmıştır. Din hürriyetinin içeriğine, dinin nüvesini oluşturan imanın mahiyetinden hareketle varılmaya çalışılmıştır. İslam din özgürlüğü konusunda sıklıkla gündeme gelen - ehl-i kitap dışındaki gayr-i Müslimlerle, özellikle putperestle zımmet (vatandaşlık) akdi yapılıp yapılamayacağı, - gayr-i müslimlerle insanî ilişkilerin ve onları dost edinmenin İslam'da yasaklanıp yasaklanmadığı; - irtidatın ?İslam fıkhına göre- cezalandırılmasının nedeni ve cezanın kesin delile dayanıp dayanmadığı da; - cihad ve fitne kavramları bu bölümde ele alınan önemli meselelerdendir. ÖNSÖZ GİRİŞ 1. DIN ÖZGÜRLÜĞÜ KAVRAMI 2. DIN ÖZGÜRLÜĞÜNÜN DINÎ HOŞGÖRÜYLE İLIŞKISI 3. İNSAN HAKLARI İÇINDE DIN ÖZGÜRLÜĞÜNÜN YERI I. BÖLÜM: DİN ÖZGÜRLÜĞÜNÜN İNANÇ TEMELLERİ 1. İMTIHAN ÖĞRETISI: SORUMLULUK VE ÖZGÜRLÜK 2. DINÎ İNANCIN HUSUSIYETLERI 2.1. Açıklık ve Akılla Kavranılırlık 2.2. Zorlama ile Bağdaşmamak 2.2.1. Özgür İradeyle Yapmak 2.2.2. Mükâfatını Allah'tan Ummak 3. RISALET VE TEBLIĞIN MAHIYETI 4. ÖTEKI ÜZERINDE VESAYET HAKKININ BULUNMAYIŞI a. Yanılmazlık b. Allah ile İnsanlar Arasında Aracılık c. İlahî Hakikati Temsil İddiası 4.1. Allah Adına Hareket Etmekten Kaçınma 4.1.1. Zorunlu Hakikat Anlayışından Kaçınma 4.1.3. Tek Hakikatçı Anlayış İlişkisi 4.1.4. Dinî Düşüncede Tekelden Kaçınma 4.2. İnsanın Kendini Geliştirebileceğine İnanma 5. DINDARLIĞIN BIR DEĞER OLUŞU 5.1. Salt Din Özgürlüğü Uğruna Hicret Emri 5.2. Din Özgürlüğü Uğruna Mücadele Emri 5.2.1. Din Konusunda Baskı, Zorlama ve Şiddetten Kurtulmak İçin Cihad 5.2.2. İnançları Nedeniyle Zulme Uğrayanlar İçin Cihad 5.3. Din Emniyetinin ?Makâsıdü'ş-Şerîa" İçinde Yer Alması II. BÖLÜM: SOSYAL ÇOĞULCULUK 1. FARKLI OLANI TANIMAK 2. BARIŞ ESASI 2.1. Cihat Kavramı 2.2. Fitne Kavramı 3. TOPLUMSAL UZLAŞMA - TEK HAKIKAT VE FARKLI DINLER- 3.1. Müşrikler 3.2. Mürtetler 3.2.1. İrtidat Olayının Muhtevası 3.2.2. Cezanın Nedeni 3.2.3. Cezanın Subûtu 4. HUKUKÎ ÖZERKLIK (ADLÎ MUHTARIYET) 5. İNSANÎ İLIŞKILER VE İLETIŞIM 5.1. Kendi Sınırlılıklarının Farkında Olma 5.2. Güven Verme ve İnsanî İlişkiler 5.2.1. Toplumun Yapıtaşı Olarak Güven 5.2.2. Gayr-i Müslimlerle Dostluk 5.2.2.1. Gayr-i Müslimlerin Olumsuz Tutumları 5.2.2.1.1. Müslümanlara Karşı Düşmanlık 5.2.2.1.2. Müslümanları Dinden Döndürme Çabası 5.2.2.1.3. Müslümanlar Arasında Karışıklık Çıkartmak 5.2.2.2. Psiko-Sosyal Sakıncalar 5.2.2.2.1. Müslümanlardan Uzaklaşma 5.2.2.2.2. Münafıklarla Karıştırılma 5.2.2.2.3. Düşman Topluluğa Bilgi Sızması 5.2.2.2.4. İnanç ve Değerler Erozyonu 5.2.2.2.5. Öz-Saygının Kaybolması 5.3. Ortak Noktaları Öne Çıkarma 5.4. En Güzel Biçimde Tartışma 5.5. Sözü Dinleme ve En Güzeline Uyma III. BÖLÜM: İMANIN MAHİYETİ VE DİN ÖZGÜRLÜĞÜNÜN MUHTEVASI 1. İMANIN IÇSEL BOYUTLARI AÇISINDAN DIN ÖZGÜRLÜĞÜ 1.1. İmanın Akılla Temellenen Bilgi Boyutu 1.2. İmanın Duygularla Bütünleşen İrade Boyutu 1.2.1. İmanın Özü: Tasdik 1.2.2. İmanın İfadesi: İkrar 2. İMANIN TEZAHÜRLERI AÇISINDAN DIN ÖZGÜRLÜĞÜ 2.1. Dinî Normları Uygulama Hakkı 2.2. Dini Tebliğ, Öğretme ve Yayma Hakkı 2.2.1. Dinî Öğretim ve Eğitim 2.2.2. Dini Tebliğ ve Yayma 2.3. Toplumsal Faaliyet Hakkı 2.3.1. Kiliseleşme ve Bireyselleşme Arasında Din Özgürlüğü 2.3.1. Dinî Mekânlar 2.4. Dinî Sembolleri Kullanma SONUÇ KAYNAKLAR