Yüzler Hali Söyler;Risâle-i Kiyâset-i Firâset / İlm-i Firâset

İnsan bedeni ve özelde de insan yüzü ilâhi hikmetin cüzlerinden biri. Her insan, öncelikle yüzüyle biricik ve eşsiz. Ve bu özelliğiyle yüz, insanın insana açıldığı ilk kapı. Her şey bundan sonra başlıyor. İnsanın insan kardeşleriyle ilk iletişimi çoğu zaman başka bir şeye hacet bırakmayacak şekilde gözün yüze açılmasıyla, yüzün göz tarafından algılanmasıyla gerçekleşiyor. İnsan yüzü suskun bir lisandır denmiş. Ruh ve sîmâ bir nevi aynı lisanı konuşuyorlar. Çünkü her sîmâ yaratılışıyla ruhun dilini terennüm ediyor: Yüzler var güvenli bir liman… yüzler var kapalı bir kutu... yüzler var heves avcısı, insanın bitmeyen özlemi… yüzler var tamamlanmamış... yüzler var başkasının hasreti ve kendisinin gurbeti... yüzler var başkasına yargıç, kendine gafil… yüzler var başkasına zalim, kendisine hain... yüzler var perdesi hiç inmeyen bir tiyatro… yüzler var başkasına tehdit, kendisine istismar… yüzler var başkasına küçümseme, kendisine kibir... Kadim zamanlardan başlayarak erbab-ı hikmet, filozoflar ve psikologlar insanın görünüşü ve yüzünden hareketle mizacı, kişiliği ve ahlâkı hakkında dile getirdikleri görüşlerini kıyafetnâme, ilm-i firâset, ilm-i sîmâ, fizyonomi diye adlandırdıkları disiplinler içinde ele aldılar. Medeniyetimizden Kindî, Muhyiddin Arabî, Fahreddin Razî, Hamdullah Hamdi, Erzurumlu İbrahim Hakkı... Batı medeniyetinde ise Hipokrat, Lavater, Kretschmer, Sheldon... bunlardan bazıları. Çağdaş filozoflar da "insan yüzdür" dediler ve yüzü "etik varoluşun, insanî gerçekliğin başlangıcı" olarak gördüler. İlm-i Firâset'te sadece insan yüzü değil, insanın görünen bütün uzuvları ile mizaçlar, huylar, dimağ, kalp, insanın dönemleri, insan türlerinin ahlâkı, ırklar, beldeler, mekânlar ve iklimler açısından insan gerçeğine yapılan bir araştırma söz konusu. Eser, bu konuda yazılmış ve kendisinden önce yazılanları sistematik bir şekilde ve ilmi bir disiplin içerisinde ele alan yetkin bir çalışma.