Rauf Orbay İsmet İnönü Kavgası 1; Gizli Belgelerle

LOZAN KONFERANSININ NEDEN OLDUĞU DARGINLIK Lozana gidecek murahhaslar heyetimize benim başkanlık etmemi istiyorlardı. Ben ise, karşımıza gelecek olan devletlerin murahhas heyetlerine hariciye vekilleri başkanlık ettiğinden, bizim de aynı şekilde bu işe Hariciye Vekilimiz Yusuf Kemal (Tengirşek) Beyi memur etmemizi muvafık buluyordum. Fakat Yusuf Kemal Bey, başkan olarak gittiğim taktirde bana refakat edebileceğini ileri sürerek, bu vazifeyi kabul etmedi. Yusuf Kemal Beyin rahatsızlığı sebebiyle istifası üzerine, Hariciye Vekâletine getirilen İsmet Paşa, murahhas heyeti başkanı olarak Lozana gidince, müzakereler esnasında ne suretle olursa olsun müşkülâta maruz kaldığı anlarda, hükûmet reisi olarak benden, mütalaa ve fikir sorar, ben de vekil arkadaşlarla, ekseriya Mustafa Kemal Paşa ile de istişare ederek, kendisine takip edeceği hattı hareketi bildirirdim. Lozan Konferansı işte bu şekilde çalışarak, belli başlı davalarımız üzerinde tartışmalar sahne olurken, günün birinde İsmet Paşanın birtakım mülâhazalarla ve belki de orada maruz kaldığı sıkıntılı vaziyetlerin tesiriyle, huzursuzluklar göstererek, hükümetle bazı anlaşmazlıklara yol açtığı görüldü. İsmet Paşa bilhassa, hükümetten sorduğu şeylere, sıkışık durumlarda istediği talimata, bizim pek geç cevap vererek, kendisini müşkül vaziyetlere soktuğumuzdan şikâyet ediyordu. Bu şikâyetlerini bazan, doğrudan doğruya Mustafa Kemal Paşaya yapıyordu. Hâlbuki ona çektiği telgraflar da -şifre yalnız hükümet reisinde bulunduğundan- benden geçiyordu. Rauf Orbay