Çehar Makale

Nizami Aruzi Semerkandi (ö.1157) tarafından kaleme alınan Çehar Makale, Fars edebiyatının en önemli eserlerinden biri olup bir hükümdar için gerekli olan katip, şair, müneccim ve tabip gibi dört memurun mesleğinden bahsetmektedir. Asıl adı Mecma'u'n-Nevadir olan bu eser, dört bölümden oluştuğu için Çehar Makale adıyla tanınmıştır. Katip, şair, müneccim, tabip, padişahın has adamlarıdır. Onların bulunması zorunludur. Saltanatın düzeni katiple, ismin ölümsüzlüğü şairle, işlerin düzeni müneccimle, bedenin sağlığı tabipledir. Bu dört amel ve kıymetli ilim, hikmet ilminin türevleridir. Kâtiplik ve şairlik mantık; müneccimlik, matematik; doktorluk, tabiat ilminin kollarındandır. Buna göre bu kitap dört makaleden oluşur: İlki, katiplik ilminin özelliği ve olgunluk derecesindeki katibin niteliği, İkincisi, şiir ilminin mahiyeti ve şairin yetkinliği, Üçüncüsü, nücum ilminin niteliği ve müneccimler hakkında, Dördüncüsü, tıp ilmi, tabibin yönlendirilmesi ve niteliği üzerinedir. Her makalenin başında, bu kitaba layık olan hikmetlerden bahsedilmiş, sonra o babın nadir olaylarından, o tabakadaki şahıslardan ve makaledeki yeniliklerden ve Padişahın aydınlanması, bilmesi için ve katipliğin küçük bir iş, şairliğin basit bir meslek olmadığı, astronomi ilminin zorunlu, tıp ilminin elzem bir sanat olduğunun bilinmesi için on hikâyeden bahseder. Akıl sahibi padişah kâtip, şair, müneccim ve tabip gibi bu dört kişiyi göz ardı edemez.