Eser ve Hizmet Sözleşmeleri

-TBK ile Karşılaştırmalı Olarak Eser Sözleşmesinin Açıklanması ve Yorumu -Yargıtay İçtihatlarına Göre Eser Sözleşmesi -Zamanaşımı ile İlgili Sorunlar -Medeni Usul Hükümleri -İnşaat Yapım (Eser) Sözleşmeleri -Arsa Payı Karşılığı İnşaat Sözleşmesi -818 Sayılı BKna Göre Hizmet Sözleşmesi -TBK ile Karşılaştırmalı Hizmet Sözleşmesi -Fiili Hizmet İlişkisi -Özen ve Sadakat Borcu -Fazla Çalışma -Aracılık Ücreti -İkramiye -Ücretin Ödenmesi -Ev Düzeni İçinde Çalışma -Kişisel Verilerin Kullanılması -Sözleşmenin Devri -Mobbing I. YENİ TÜRK BORÇLAR KANUNU ÜZERİNDE GENEL BİR DEĞERLENDİRME Borçlar Kanunu Tasarısı (BKT) Komisyonu Üyesi Prof. Dr. Atilla Altopun anlatımına göre: -Türk Hukuk devriminin temel taşlarından biri olarak 1926 yılında Medeni Kanunun tamamlayıcısı ve adeta beşinci kitabı olarak yürürlüğe girmiş olan Borçlar Kanununu baştan sona gözden geçirmek ve günümüzün ihtiyaçlarına cevap verecek yeni bir tasarı hazırlamak üzere, Adalet Bakanlığı tarafından 1998 yılında Hukuk Fakülteleri öğretim üyeleri, yüksek yargı organları mensubu yargıçlar, başta Barolar Birliği ve Noterler Birliği olmak üzere ilgili diğer kamu kurum ve kuruluşlarının temsilcileri ve bazı Adalet Bakanlığı çalışanlarından oluşan bir -Borçlar Kanunu Komisyonu- (kısaca -Komisyon-) kurulmuştur. Komisyon, yedi yıllık bir çalışma sonucunda hazırladığı Tasarıda, yürürlükteki Borçlar Kanununun genel yapısının ve sistematiğinin bozulmaması için gerekli özen ve gayreti göstermiştir. Tasarıda kullanılan dil oldukça arılaştırılmış, yürürlükteki Kanunun günümüzde geçerli olan dile oranla eskimiş olan ifadeleri, kolay anlaşılabilir bir ifadeye dönüştürülmüştür. Kanunda kullanılan kavram, deyim ve terimler, imkanlar ölçüsünde arılaştırılmış ve Tasarının tümünde -terim birliğinin sağlanmasına- büyük çaba harcanmıştır. Tasarıda, yürürlükteki Kanunda düzenlenmiş olan bazı kurumlarda önemli sayılabilecek değişiklikler yapılırken, Kanunda düzenlenmiş olmayan bazı konularda yeni kurum ve hükümlere de yer verilmiştir. Bu değişiklikler, günümüzde ortaya çıkan bir takım yeni ihtiyaçlara cevap vermek amacıyla yapılırken, yenilikler yabancı hukuk sistemlerinde, özellikle İsviçre ve Alman hukuklarında son zamanlarda gerçekleşmiş olan değişiklik ve gelişmelerden esinlenmek suretiyle Tasarıya konulmuştur (Altop, Atilla: Genel İşlem Koşulları, İstanbul Kültür Üniversitesi Özel Hukuk Sempozyumu, Ankara 2009, sh. 209). Borçlar hukuku alanında İsviçrede ve ona paralel olarak BKTda yapılan değişiklikler şöyle özetlenebilir: Kefalet, acentalık, hizmet (iş) sözleşmesi, taksitle satım, taşınmaz kirası, taşınmaz satım opsiyonları, tüketicinin korunması bağlamında kapı önü işlemlerinde serbest geri alma hakkının tanınması vb. tüketici yanlısı reformlar. Bu değişikliklerin ortak çizgisi, kefilden, acentadan, işçiden, kiracıdan, tüketiciden yana sosyal koruma çizgisidir (Bkz. Serozan, Rona: Medeni Hukuk, Genel Bölüm, İst. 2004, sh. 69). Yukarıda sözü edilen Tasarı 11. 1. 2011 tarihinde 6098 kanun numarası ile yasalaştı. II. ESER SÖZLEŞMESİ YÖNÜNDEN Uygulamanın gözlemine dayanılarak denilebilir ki eser sözleşmeleri (özellikle de eser sözleşmesinin bir türü olan inşaat sözleşmesi) geniş bir uygulama alanı bulmakta ve buna bağlı olarak aynı derecede uyuşmazlık çıkarmaktadır. Bu kadar uygulaması yaygın olan eser sözleşmesi 818 sayılı yürürlükten kaldırılan Borçlar Kanunu hükümlerine göre açıklamasının yanında doğaldır ki yeni Türk Borçlar Kanunu (TBK) ile karşılaştırması da yapılmıştır. Dahası var! Yeni Türk Borçlar Kanunu ayrı bir bölümde ve bir bütün olarak açıklanmış ve yorumlanmıştır. Zira Kanunun yedinci bölümünü oluşturan Eser Sözleşmesinin (mad. 470-486) çok büyük bir kısmı -metinde yapılan düzeltme ve arılaştırma dışında- düzenlemede yeni Kanunda 818 sayılı (eski) Borçlar Kanununa göre bir hüküm değişikliği getirmemiştir. Kaldı ki önemli bir kitap değerini yalnız planının düzenlenmesindeki ahenkten ve şeklindeki zarafetten ziyade içerebildiği yeni fikirler stokundan alır (Saleilles). Az sayıdaki değişik hükümler uygulayıcıya hukuk hareketlerini izlemek ve Alman-İsviçre hukuku bakımından değerlendirerek uyuşmazlığı çözmede bir anahtar görevi üstlenecektir. III. GENEL HİZMET SÖZLEŞMESİ YÖNÜNDEN a) 818 Sayılı (Eski) Borçlar Kanununa Göre: 818 sayılı Borçlar Kanununun hizmet sözleşmesine ilişkin hükümlerinin uygulanma alanı, özel bazı kanunlar dolayısıyla oldukça daralmıştı. Gerçekten 4857 sayılı İş Kanunuyla 854 sayılı Deniz İş Kanunu, 5953 sayılı Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki İlişkilerin Tanzimi Hakkında Kanun ve 3308 sayılı Çıraklık ve Meslek Eğitimi Kanunu hükümleri, kendi uygulama alanlarına giren bazı hizmet sözleşmelerini düzenlemektedirler. Ancak yine de bu özel kanunların kapsamına girmeyen işyerlerinde çalışanlarla süreksiz işlerde çalışanlara Borçlar Kanunu hükümleri uygulanmaktaydı. Bu nedenle Borçlar Kanununun hizmet sözleşmesine ilişkin düzenlemesinin yürürlükten kalktığı söylenemiyordu. b) Yeni Türk Borçlar Kanunu (TBK)na Göre: Yeni Kanun, düzenlediği iş sözleşmesiyle işçi zararına olan kuralları kaldırmış ve Batıda rastlanan işçiyi koruyucu kuralları bağrında barındırmıştır. O kadar ki yukarıda sayılan özel iş kanunları bile birçok düzenleme bakımından geride kalmış durumdadır. Buna verilecek en basit örnek 4857 sayılı İş Kanununda bulunmamasına karşın yeni Kanunda -Mobbing- kurumunun etraflı olarak düzenlenmesi hususu gösterilebilir. Nasıl ki 4857 sayılı İş Kanununda hüküm bulunmaması nedeniyle 818 sayılı BK. mad. 325 hükmü uygulanıyordu; aynı şekilde İş Kanununda bulunmayan ve fakat yeni Borçlar Kanununda düzenlenmiş hükümler doğrudan uygulanacaktır. Nitekim Yargıtay 9. H. D. (18. 12. 2008; 34743/34255 ve 25. 2. 2009; 36989/2663 ve 10. 6. 2008; 22604/15242 ve de 21. 3. 2008; 13059/5588) gibi bir çok kararında olduğu gibi İsviçre Borçlar Kanununun 115. maddesinde düzenlendiği halde 818 sayılı eski Borçlar Kanununa alınmayan ve fakat yeni Türk Borçlar Kanununun 420. maddesinde düzenlenen -ibra- sözleşmesinden yararlanarak uyuşmazlıklara çözüm getirilecektir.