Nâsiruddin El-Beyzâvî

İslâm coğrafyasının Moğol saldırıları altında zor günler yaşadığı tarihlerde Fars ülkesinin Türk Atabegleri Salgurluların izlemiş olduğu Moğollarla iyi geçinme politikası sebebiyle, nispeten müref-feh ve sakin bir ortamda yaşayan Beyzâvî, içinde bulunduğu ilmî iklimi, iyi değerlendirerek kendini İslâmî ilimler alanında iyi yetiştirmiştir. Onun "Kâdî Tefsiri" diye meşhur olan tefsiri Envâ-ru't-Tenzil dışında, İslâm ilim hayatında kendinden söz ettiren diğer eseri de Tavâli'u'l-Envâr adındaki kelâm kitabıdır. Müellifimiz Beyzâvî'nin meşhur kelâm kitabı Tavâli'u'l-Envâr'ın içeriğini incelediğimizde, bir mukaddime ve üç bölümden (kitap-tan) oluştuğunu görürüz. Mukaddime ve âlem görüşünü anlattığı ilk bölüm, çoğunlukla felsefeciler tarafından tartışılan konular iken ilâhiyât ve nübüvvât meselelerinin anlatıldığı ikinci ve üçümcü bölüm konuları asıl kelâmî konulardır. Müellifimizin, Abbas Süleyman tarafından tahkik edilen ve 1991 yılında Bey-rut'ta basılan Tavâli'u'l-Envâr'ın elimizdeki nüshasında, muhak-kikin önsözü çıkarıldığında felsefî konular olarak kabul ettiğimiz mukaddime ve birinci bölüm toplam 113 sayfada ele alınmıştır. Kelâm ilminin konuları diyebileceğimiz ikinci ve üçüncü bölümler ise toplam 82 sayfa tutmuştur. Bu durumda, müellifimizin eserinin yarıdan fazlasının, tam olarak yüzde ellisekizinin felsefe konuların-dan oluştuğunu söyleyebiliriz