İngiliz Kaynaklarına Göre Balkan Savaşları (1912-1913)

Yazarın ÖnsözüOsmanlı İmparatorluğu'nun büyük bir acziyet ve yıkım ile karşı karşıya kaldığıBalkan Savaşları bu coğrafyada yaklaşık olarak yüz yıldır sürmekte olan bölgeselve küresel bir mücadelenin tabi bir sonucudur. Balkan Savaşları'na gidenyolda 1789 Fransız Devrimi'nin yaydığı milliyetçilik düşüncesi, Şark Meselesi,Rusya'nın Panislavist politikaları, üretim ilişkilerinin değişmesi vb. pek çok dışetken ile Makedonya Meselesi, 2. Meşrutiyet'in ilanının beraberinde getirdiği içmeseleler, Bosna Hersek'in Avusturya-Macaristan tarafından ilhakı, TrablusgarbSavaşı ve Arnavut Savaşı gibi iç amillerin etkili olduğu ifade edilebilir. Bunlara ekolarak burada zikredilemeyen irili ufaklı pek çok gelişmenin de Balkan Savaşları'nıtetiklemiş olabileceği göz önünde bulundurulmalıdır. Ancak unutulmamalıdırki tüm bu faktörler bir yapbozun parçalarına benzemektedir. Nitekim yapbozkendisini oluşturan parçaların toplamından daha fazlasına tekabül etmektedir.İlgili literatürde Balkan Savaşları ile ilgili başta kitap, hatırat ve roman olmaküzere pek çok telif eser olduğu göze çarpmaktadır.Bunun yanında tez, makale vesözlü sunumlar yoluyla da hususun akademik çerçevede detaylı biçimde ele alındığıda bilinmektedir. Kuşkusuz Balkan Savaşları ile ilgili akademik çalışmalarınbaşında doktora tezleri gelmektedir. Ulusal YÖK Tez Merkezi üzerinden 5 Aralık2017 tarihinde “Balkan” anahtar kavramı ile tez adları üzerinden gerçekleştirilentarama neticesinde toplam 293 kayıt arasında 59 doktora tezine erişilmiştir.Bunlar arasında “Balkan Savaşları” ile doğrudan veya dolaylı ilişkili 11 doktoratezinde konunun farklı bakış açılarından ele alındığı müşahede edilmiştir. Budoğrultuda Nuri Yavuz 1989 yılındaki doktora çalışması kapsamında Türk ArşivBelgeleri üzerinden Balkan Savaşlarının bir değerlendirmesini yaparken, SalimAydın ve Yunus Emre Tekinsoy'un araştırmalarında Osmanlı basın yayın organlarıincelenmiştir. Ayrıca Umur Tuncer Balkan Savaşında Osmanlı Donanmasınındurumunu, İsmet Görgülüsavaşta önemli görevlerde bulunmuş komutanlarıve Ömer Kamil Günçan ise demiryollarının ülke stratejisine etkinliğini irdelenmiştir.Bunun yanında Oya Dağlar savaşın tıbbi yönünü, Harun Dumanedebi yönünü,Ahmet Halaçoğlugöçler ve muhacirlerin durumunu, Selahattin Önder isenüfus mübadelelerini konu edinmişlerdir.Yüksek lisans tezlerinde de benzer konuların daha kısıtlı bir mahiyette incelenmişolduğu da göze çarpmaktadır.İngiliz Kaynaklarına Göre Balkan Savaşları (1912-1913)Tüm bu araştırmalar Balkan Savaşları'nı askeri, taktik, siyasi vb. pek çok yöndendeğerlendirerek literatüre önemli katkılar sağlamıştır. Ancak Avrupa'da yaşananCoğrafi Keşifler, Rönesans, Reform ve Sanayi Devrimi gibi köklü değişimlerehızlı tepki veremeyen Osmanlı İmparatorluğu bilhassa 18. yüzyıldan itibarenBatı toplumlarının tahakkümüne girmeye başladığı bilinen bir gerçektir. Bu bilgiise bizleri Balkan Savaşları'nı yalnızca Osmanlı İmparatorluğu ile Balkan ülkelerininbir savaşı olarak görmek yerine söz konusu dönemde “Büyük Devletler(Great Powers)” olarak adlandırılan altı ülke –İngiltere, Fransa, Rusya, Almanya,Avusturya-Macaristan ve İtalya– arasındaki emperyalist mücadelenin bir sonucuolarak anlamlandırma düşüncesine götürmektedir. Bu doğrultuda hiç kuşkusuzsöz konusu dönemde adı geçen ülkeler arasında en güçlü devlet olarak ortayaçıkan İngiltere'nin bakış açısından Balkan Savaşları'nı yeniden okumanın literatüreönemli kazanımlar sağlayacağı öngörülmektedir. Bu veçhile araştırmamızdaİngiltere'nin Balkan Savaşları'ndaki rolünü ve politik yaklaşımlarını İngiliz arşivbelgeleri üzerinden ortaya koymak hedeflenmektedir.Bu araştırma üç temel bölüm ile sonuç ve değerlendirme kısmından müteşekkildir.Birinci bölüm olan giriş bölümünde daha çok araştırma sürecine ilişkinbilgi verilmiştir. Bu doğrultuda araştırmanın problem durumu, amacı ve önemiaçıklanmış ve kapsamı belirlenmiştir. Bununla birlikte cevap aranan araştırmaproblemleri sıralanmış ve bu problemlerin yanıtlanması için takip edilecek yöntemsunulmuştur. Araştırma yöntemi kapsamında araştırma bulgularının eldeedilmesi hedeflenen birincil kaynaklar tanıtılarak okuyucuların araştırma sürecinibetimlemesi sağlanmıştır.Araştırmanın ikinci bölümü olan “Balkan Savaşlarına Giden Yol” başlıklı bölümdeTürklerin Balkan coğrafyasına yerleşmelerinden başlayarak Osmanlı İmparatorluğutarihi,Ortaçağda meydana gelen önemli değişmeler ve Türk-İngilizilişkileri açıklanmış ve akabinde Balkan Savaşları öncesindeki yarım yüzyılda busavaşı tetikleyebileceği öngörülen pek çok gelişme detaylı olarak ve farklı bakışaçıları eşliğinde sunulmuştur. Bu gelişmeler aktarılırken İngilizlerin tutumlarıda doğrudan veya dolaylı kaynaklara başvurmak yoluyla muhakkak suretleirdelenmiştir.Araştırmanın üçüncü ve son bölümünde ise giriş bölümünde açıklandığıamaç, kapsam ve yöntem ile İngiliz arşiv belgeleri incelenmiş ve bu minvaldebaşvurulan dönemin parlamento kayıtları, İngiliz Dışişleri Ofisindeki diplomatlarile farklı ülkelerde görev yapan üst düzey İngiliz bürokratları arasında gerçekleşentelgraf yazışmaları (Foreign Office Belgeleri) ve savaş sırasında Osmanlı İngiliz...