Ortaçağdan Günümüze Adana İli ve İlçeleri Yüzey Araştırması (Kozan)

Eski adı Sis olan Kozan, Adana'nın iki büyük ilçesinden biridir. Geçmişi çok eski zamanlara kadar giden Kozan sınırları içerisinde Hititler, Asurlular, Roma, Bizans ve Osmanlı gibi birçok medeniyetin izine rastlamak mümkündür. Bu bakımdan Kozan gerek tarih açısından gerek kültürel açıdan önemli bir yere sahip olan Adana'nın ençok mimari esere sahip ilçesidir. Çukurova'nın ve Adana'nın önemli ilçelerinden biri olan Kozan Kilikya Bölgesinin tarihsel sürecinde çok etkili bir konumda yer almıştır. Akdeniz Bölgesini İç Anadolu'ya bağlayan kervan yolu üzerinde olması, ikliminin uygun ve toprağının verimli olması, Anavarza antik kenti ve kalesinin bulunması gibi özellikler Kozan'ın konumunu hep önemli bir noktada tutmuştur. Kültür varlıkları açısından oldukça zengin bir mirasa sahip olan Kozan ile ilgili bu çalışmamızda mezar anıtları, manastır, kilise, şapel, cami, ,bedesten, han, hamam, sarnıç, köprü, değirmen ve çeşme yapıları ele alınıp incelenmiştir. Bu doğrultuda 5 mezar anıtı, 2 manastır, 23 kilise, 3 şapel, 3 hamam, 2 sarnıç, 2 cami, 1 bedesten, 2 han, 3 köprü, 3 değirmen ve 4 çeşme tespit edilmiştir. GİRİŞ 2. KOZAN'IN COĞRAFİ KONUMU VE TARİHÇESİ 2.1. Coğrafi Konumu 2.2. Tarihçesi 3 KATALOG 3.1. ROMA DÖNEMİ YAPILARI 3.1.1. DİNİ YAPILAR 3.1.1.1. Mezar Anıtları 3.1.2. SU YAPILARI 3.1.2.1. Köprüler 3.2. BİZANS DÖNEMİ YAPILARI 3.2.1. DİNİ YAPILAR 3.2.1.1. Manastırlar 3.2.1.2. Kiliseler 3.2.1.3. Şapeller 3.2.2. SU YAPILARI 3.2.2.1. Hamamlar 3.2.2.2. Sarnıçlar 3.3. OSMANLI DÖNEMİ YAPILARI 3.3.1. DİNİ YAPILAR 3.3.1.1. Camiler 3.3.2. TİCARET YAPILARI 3.3.2.1. Bedesten 3.3.2.2. Hanlar 3.3.3. SU YAPILARI 3.3.3.1. Köprüler 3.3.3.2. Değirmenler 3.3.3.3. Çeşmeler 4 DEĞERLENDİRME VE KARŞILAŞTIRMA 4.1. PLAN VE MEKÂN ANLAYIŞI 4.1.1. Mezar Anıtları 4.1.2. Manastırlar 4.1.3. Kiliseler ve Şapeller 4.1.3.1. Üç Nefli, Bazilikal Planlı Olanlar 4.1.3.2. Tek Nefli Olanlar 4.1.3.3. Serbest Haç Planlı Kiliseler 4.1.3.4. Kiliseden Camiye Çevrilen Yapılar 4.1.4. Hamamlar 4.1.5. Sarnıçlar 4.1.6. Camiler 4.1.6.1. Kare Planlı Camiler 4.1.6.2. Derinlemesine Gelişen Dikdörtgen Planlı Camiler 4.1.6.3. Mihrap Önü Kubbeli Camiler 4.1.7. Bedesten 4.1.8. Hanlar 4.1.9. Köprüler4.1.9.1. Tek Gözlü Olanlar 4.1.9.2. İki Gözlü Olanlar 4.1.9.3. Çok Gözlü Olanlar 4.1.10. Değirmenler 4.1.11. Çeşmeler 4.1.11.1. Kaynaktan Beslenme Durumuna Göre 4.1.11.2. Bulundukları Yere Göre 4.1.11.3. Cephe Sayısına Göre 4.1.11.4. Cephe Düzenlemesine Göre 4.2. YAPI ELEMANLARI 4.2.1. Manastırlar ve Kiliselerde 4.2.1.1. Cephe Düzeni 4.2.1.2. Narteks 4.2.1.3. Naos 4.2.1.4. Apsis 4.2.2. Bedesten, Hanlar, Mezar Anıtları, Hamam, Sarnıç ve Değirmenlerde 4.2.2.1. Cephe Düzeni 4.2.3. Camilerde 4.2.3.1. Cephe Düzeni 4.2.3.2. Taçkapılar 4.2.3.3. Mihraplar 4.2.3.4. Minberler 4.2.3.5. Minareler 4.2.3.6. Mahfiller 4.2.4. Köprüler 4.2.4.1. Ayaklar 4.2.4.2. Selyaranlar 4.2.4.3. Korkuluklar 4.2.5. Çeşmeler 4.2.5.1. Sütunlar ve Ayaklar 4.2.5.2. Kemerler 4.2.5.3. Taslık Nişleri 4.2.5.4. Yalaklar ve Testilik Sekileri 4.2.5.5. Su Hazneleri 4.3. Strüktürel Elemanlar 4.3.1. Destek ve Geçiş Elemanları 4.3.2. Örtü Sistemleri 4.3.2.1. Kubbe 4.3.2.2. Tonoz 4.3.2.3. Çatı ve Düz Örtü 4.4. Malzeme ve Teknik 4.4.1. Taş 4.4.2. Tuğla 4.4.3. Ahşap 4.4.4. Devşirme Malzeme 4.5. Süsleme 4.5.1. Bitkisel 4.5.2. Geometrik 4.6. Yazı 4.6.1. Celî Sülüs SONUÇ KAYNAKLAR