Türk İş Sağlığı ve Güvenliği Hukuku Uygulaması

İş Sağlığı ve Güvenliği derslerinden edinilen deneyim ve birikimler sonucu hazırlanan “Türk İş Sağlığı ve Güvenliği Hukuku Uygulaması” adlı bu çalışma, iş sağlığı ve güvenliği hukukuna dair önlem ve öneriler getirmektedir.” İş Sağlığı ve Güvenliği Kavramı”, “İş Sağlığı ve Güvenliği Hukukunun Gelişimi ve İlgili Yasal Düzenlemeler”, “İş Sağlığı ve Güvenliği ile İlgili Kamu Kuruluşları”,” İş Sağlığı ve Güvenliği Hukuku Uygulamasında İşveren Yükümlülükleri ile Çalışanın Hakları ve Yükümlülükleri”, “İş Sağlığı ve Güvenliği Hukukunda İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri”, “İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi”, “İş Sağlığı ve Güvenliği Denetim ve Yaptırımları” olmak üzere yedi temel bölümden oluşan eser, çalışma hayatı ile ilgili tüm kişi ve uygulayıcılara yararlı olacak bir kaynak niteliğindedir. İÇİNDEKİLER KİTAP HAKKINDA III ÖNSÖZ VII GİRİŞ 1 §1. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KAVRAMI 5 A- İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KAVRAMININ OLUŞMASI 5 B- İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KAVRAMININ TARİHSEL GELİŞİMİ 9 §2. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ HUKUKUNUN GELİŞİMİ VE İLGİLİ YASAL DÜZENLEMELER 13 A-İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ HUKUKUNUN GELİŞİMİ 13 1) BATI AVRUPA ÜLKELERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ HUKUKUNUN GELİŞİMİ 13 2) ÜLKEMİZDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ HUKUKUNUN GELİŞİMİ 24 a- OSMANLI DEVLETİ DÖNEMİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ HUKUKU 24 b- CUMHURİYET DÖNEMİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ HUKUKU 27 aa) 1961 ÖNCESİ 27 bb) 1961 SONRASI 29 B- İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ HUKUKUMUZUN KAYNAKLARI 31 1) MİLLİ YASALARDA İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ 31 a- GENEL OLARAK 31 aa) ANAYASA'DA 31 bb) UMUMİ HIFZISSIHHA KANUNU'NDA 33 cc) SOSYAL SİGORTALAR VE GENEL SAĞLIK SİGORTASI KANUNU'NDA 35 dd) TÜRK CEZA KANUNU'NDA 38 ee) TÜRK BORÇLAR KANUNU'NDA 39 b- ÖZEL OLARAK 39 aa) 6331 SAYILI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNU'NDA 39 bb) 4857 SAYILI İŞ KANUNU'NDA 45 c-YÖNETMELİKLER'DE 48 aa) İŞYERLERİNDE İŞVEREN VEYA İŞVEREN VEKİLİ TARAFINDAN YÜRÜTÜLECEK İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ HİZMETLERİNE İLİŞKİN YÖNETMELİK'DE İSG 49 bb) İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ HİZMETLERİNİN DESTEKLENMESİ HAKKINDA YÖNETMELİK'DE İSG 50 cc) YAPI İŞLERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ YÖNETMELİĞİ'NDE İSG 51 dd) MADEN İŞYERLERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ YÖNETMELİĞİ'NDE İSG 53 ee) ÇALIŞANLARIN İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ EĞİTİMLERİNİN USUL VE ESASLARI HAKKINDA YÖNETMELİK'DE İSG 55 ff) İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KURULLARI HAKKINDA YÖNETMELİK'DE İSG 56 gg) İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ HİZMETLERİ YÖNETMELİĞİ'NDE İSG 59 hh) İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ RİSK DEĞERLENDİRMESİ YÖNETMELİĞİ'NDE İSG 61 ıı) KİŞİSEL KORUYUCU DONANIMLARIN İŞYERLERİNDE KULLANILMASI HAKKINDA YÖNETMELİK'DE İSG 62 ii) İŞYERLERİNDE ACİL DURUMLAR HAKKINDA YÖNETMELİK'DE İSG 64 2) ULUSLARARASI HUKUK'TA İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ 66 a- BİRLEŞMİŞ MİLLETLER (BM)'DE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ 67 aa) BİRLEŞMİŞ MİLLETLER İNSAN HAKLARI EVRENSEL BEYANNAMESİ'NDE İSG 67 bb) BİRLEŞMİŞ MİLLETLER ULUSLARARASI EKONOMİK, SOSYAL VE KÜLTÜREL HAKLAR SÖZLEŞMESİ'NDE İSG 69 b-ULUSLARARASI ÇALIŞMA TEŞKİLATI (ILO)'NDA İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ SÖZLEŞMELERİ 70 aa) 155 SAYILI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ VE ÇALIŞMA ORTAMINA İLİŞKİN SÖZLEŞME'DE İSG 71 bb) 161 SAYILI SAĞLIK HİZMETLERİNE İLİŞKİN SÖZLEŞME'DE İSG 76 cc) 187 SAYILI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNİ GELİŞTİRME ÇERÇEVE SÖZLEŞMESİ'NDE İSG 78 dd) 102 SAYILI SOSYAL GÜVENLİĞİN ASGARİ NORMLARINA İLİŞKİN SÖZLEŞME'DE İSG 83 c- DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ(WHO)'NDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ 85 d- AVRUPA KONSEYİ (CE) 'NDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ 87 e- AVRUPA BİRLİĞİ (AB) 'NDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ 92 §3. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ İLE İLGİLİ KAMU KURULUŞLARI 97 A- İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ İLE İLGİLİ KAMU KURULUŞLARININ TARİHSEL GELİŞİMİ 97 B- İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ İLE İLGİLİ KAMU HİZMET BİRİMİ KURULUŞLARI 98 1) İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ (İSGGM) 98 2) REHBERLİK VE TEFTİŞ BAŞKANLIĞI 101 3) ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK EĞİTİM MERKEZİ (ÇASGEM) 104 4) ULUSAL İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KONSEYİ 105 5) İŞ GÜVENLİĞİ MÜFETTİŞLİĞİ 106 §4. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ HUKUKU UYGULAMASINDA İŞVEREN YÜKÜMLÜLÜKLERİ İLE ÇALIŞANIN HAKLARI VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ 107 A- İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ HUKUKU UYGULAMASINDA İŞVERENİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ 108 1) İŞVERENİN İSG İLE İLGİLİ GENEL NİTELİKLİ YÜKÜMLÜLÜKLERİ 108 2) İŞVERENİN İSG İLE İLGİLİ ÖZEL NİTELİKLİ YÜKÜMLÜLÜKLERİ 112 a- MESLEKİ RİSKLERİ ÖNLEME YÜKÜMLÜLÜĞÜ 112 b- BİLGİLENDİRME YÜKÜMLÜLÜĞÜ 113 c- ORGANİZASYON KURMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ 114 d- GEREKLİ ARAÇ VE GEREÇLERİ SAĞLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ 116 e- SAĞLIK VE GÜVENLİK TEDBİRLERİNİ DEĞİŞEN ŞARTLARA UYGUN HALE GETİRME YÜKÜMLÜLÜĞÜ 118 3) İŞVERENİN İZLEME VE DENETLEME YÜKÜMLÜLÜĞÜ 118 4) RİSK DEĞERLENDİRMESİ YAPMA VEYA YAPTIRMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ 120 a- RİSK DEĞERLENDİRMESİ YAPILIRKEN UYULMASI GEREKEN USUL VE ESASLAR 122 b- RİSK DEĞERLENDİRMESİ EKİBİ OLUŞTURULMASI 123 c- RİSK DEĞERLENDİRMESİ ÇALIŞMASININ AŞAMALARI VE YENİLENMESİ 124 d- BİRDEN FAZLA İŞVEREN OLMASI DURUMUNDA VEYA ASIL İŞVEREN-ALT İŞVEREN İLİŞKİSİNİN BULUNDUĞU DURUMLARDA RİSK DEĞERLENDİRMESİ 125 5) ÇALIŞANLARIN HAYATİ VE ÖZEL TEHLİKE BULUNAN YERLERE GİRMEMESİ İÇİN GEREKLİ TEDBİRİ ALMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ 126 6) ÇOK TEHLİKELİ İŞYERLERİNDE İŞ KAZASINI TEŞVİKLE ÖNLEME YÜKÜMLÜLÜĞÜ 127 B- İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ HUKUKU UYGULAMASINDA ÇALIŞANLARIN HAKLARI VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ 128 1) İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ HUKUKU UYGULAMASINDA ÇALIŞANLARIN HAKLARI 128 a- ÇALIŞANIN GÖRÜŞ BİLDİRME VE KATILMA HAKKI 128 b- ÇALIŞANLARIN İŞYERİNİ TERK ETME VE İŞ SÖZLEŞMESİNİ FESİH HAKKI 130 c- ÇALIŞANIN İDARİ MAKAMLARA BAŞVURMA HAKKI 133 2) İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ HUKUKU UYGULAMASINDA ÇALIŞANLARIN YÜKÜMLÜLÜKLERİ 133 a- ÇALIŞANIN İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ ÖNLEMLERİNE UYMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ 133 b- ÇALIŞANIN İŞVERENE TEHLİKEYİ BİLDİRME YÜKÜMLÜLÜĞÜ 135 c- ÇALIŞANIN İŞBİRLİĞİ YAPMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ 136 d- ÇALIŞANIN BAĞIMLILIK YAPAN MADDE KULLANMAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ 137 §5. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ HUKUKUNDA İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ HİZMETLERİ 139 A- GENEL OLARAK 139 B- İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLARI TAYİNİ, GÖREV, YETKİ VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ 143 1) İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLARI TAYİNİ 143 2) İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLARININ NİTELİKLERİ VE GÖREVLENDİRİLMELERİ 145 3) İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI GÖREV VE YETKİLERİ 147 a- İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLARININ GÖREVLERİ 147 b- İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLARININ YETKİLERİ 150 4) İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLARININ ÇALIŞMA SÜRELERİ 150 5) İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLARININ YÜKÜMLÜLÜKLERİ VE SORUMLULUKLARI 152 a- İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLARININ YÜKÜMLÜLÜKLERİ 152 b- İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLARININ SORUMLULUKLARI 152 aa) HUKUKİ SORUMLULUĞU 153 bb) CEZAİ SORUMLULUĞU 153 cc) İDARİ SORUMLULUĞU 154 C- İŞYERİ HEKİMİ TAYİNİ, GÖREV, YETKİ VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ 155 1) İŞYERİ HEKİMİ TAYİNİ 155 2) İŞYERİ HEKİMİNİN GÖREVLERİ 160 3) İŞYERİ HEKİMİNİN YETKİLERİ 165 4) İŞYERİ HEKİMİNİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ 166 5) İŞYERİ HEKİMLERİNİN ÇALIŞMA SÜRELERİ 167 D- İŞYERİ DİĞER SAĞLIK PERSONELLERİ 168 1) DİĞER SAĞLIK PERSONELİNİN NİTELİKLERİ VE GÖREVLENDİRİLMELERİ 168 2) DİĞER SAĞLIK PERSONELİNİN GÖREVLERİ 169 3) DİĞER SAĞLIK PERSONELİNİN YETKİLERİ VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ 170 a- DİĞER SAĞLIK PERSONELİNİN YETKİLERİ 170 b- DİĞER SAĞLIK PERSONELİNİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ 170 4) DİĞER SAĞLIK PERSONELİNİN ÇALIŞMA SÜRELERİ 171 §6. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ EĞİTİMİ 173 A- İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ EĞİTİMİNİN ÖNEMİ 173 B- TEMEL İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ EĞİTİMİ 176 C- MESLEKİ EĞİTİM 179 D- ÇALIŞAN TEMSİLCİSİNİN İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ EĞİTİMİ 180 E- ÇALIŞANLARIN İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ EĞİTİMLERİNİN USUL VE ESASLARI 182 1) İSG EĞİTİM PROGRAMLARININ HAZIRLANMASI 182 2) İSG EĞİTİMİNİN SÜRELERİ VE KONULARI 183 3) İSG EĞİTİMİNİN TEMEL İLKELERİ 183 §7. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ DENETİM VE YAPTIRIMLARI 185 A- İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ DENETİMİ 186 1) İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ DENETİMİ USUL VE ESASLARI 186 2) İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ DENETİMİNDE YETKİLİ VE GÖREVLİ KURUM VE KURULUŞLAR 189 a- İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNİN DEVLET TARAFINDAN DENETİMİ 189 b- İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNİN İLGİLİ BAKANLIK (ÇSGB) TARAFINDAN DENETLENMESİ 194 aa) İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ (İSGGM) 195 bb) REHBERLİK VE TEFTİŞ BAŞKANLIĞI 196 c- İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNİN ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI (ÇSGB) DIŞINDAKİ KURULUŞLARCA DENETLENMESİ 197 aa) İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNİN SAĞLIK BAKANLIĞI TARAFINDAN DENETİMİ 198 bb) İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNİN MİLLİ SAVUNMA BAKANLIĞI TARAFINDAN DENETİMİ 198 cc) İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNİN ENERJİ VE TABİİ KAYNAKLAR BAKANLIĞI TARAFINDAN DENETİMİ 199 dd) İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNİN MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI TARAFINDAN DENETİMİ 199 ee) İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNİN ULAŞTIRMA VE ALTYAPI BAKANLIĞI TARAFINDAN DENETİMİ 200 d- İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNİN İŞVEREN TARAFINDAN DENETİMİ 200 3) DENETİM ARACI OLARAK İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KAYIT TAKİP VE İZLEME PROGRAMI (İSG-KATİP) 201 4) İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ DENETİMİ İŞLEMLERİ 202 a- İŞ TEFTİŞ FAALİYETLERİ, TEFTİŞ TÜRLERİ, TEFTİŞ RAPORLARI VE RAPORLAR ÜZERİNE YAPILAN İŞLEMLER 203 aa) İŞ TEFTİŞ FAALİYETLERİ 203 bb) İŞ TEFTİŞİ TÜRLERİ 204 cc) İŞ TEFTİŞİ RAPOR TÜRLERİ 204 dd) İŞ TEFTİŞİ RAPORLARI ÜZERİNE YAPILAN İŞLEMLER 205 ee) İŞ TEFTİŞİ RAPORLARININ İŞLEME KONULMASI 205 b-İŞ TEFTİŞİ SONRASI İŞLEMLER 206 aa) İŞ TEFTİŞİ SONRASI TUTANAK DÜZENLENMESİNE İLİŞKİN İŞLEMLER 207 bb) İŞ TEFTİŞİ SONRASI RAPOR DÜZENLENMESİNE İLİŞKİN İŞLEMLER 209 cc) RAPOR TAMAMLANDIKTAN SONRA YAPILACAK İŞLEMLER 208 B- İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ İLE İLGİLİ YAPTIRIMLAR 209 1) İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ İLE İLGİLİ HUKUKİ YAPTIRIMLAR 209 2) İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ İLE İLGİLİ İDARİ YAPTIRIMLAR 210 a- ÇALIŞANLARIN ÇALIŞMAKTAN ALIKONULMASI YAPTIRIMI 210 b- İŞİN DURDURULMASI YAPTIRIMI 211 c- İDARİ PARA CEZASI YAPTIRIMI 215 d- İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ İLE İLGİLİ KAMU İHALESİNDEN YASAKLAMA YAPTIRIMI 218 3) İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ İLE İLGİLİ CEZAİ YAPTIRIMLAR 218 KAYNAKÇA 221