Arab Dili'nde ve Kur'an'da Farklar Sözlüğü; el-Furûq fi'l-Luğa

Kavramlar dünyasına ışık tutan sözlükler, meraklıları tarafından her dönem ilgiyle takip edilmiştir. Kelimelerin büyüleyici dünyasına yolculuk etmek isteyenlere kılavuzluk eden sözlükler, hiç şüphesiz ki düşünce dünyamızı inşa eden en mühim kaynakların başında gelir. Bundan dolayıdır ki, kelimelerle muaşaka içine giren birçok müellif, geçmişten günümüze kadar pek çok sözlük telif etmiştir. Bunlar, bir dile ait kelimeleri anlamlandıran sözlükler olabildiği gibi, sadece bir alana ait ıstılahları açıklayan sözlükler de olmuştur. Fakat bugüne kadar birbirine çok yakın anlamlar taşıyan kelimeler arasındaki farkları ortaya koyan bir çalışma yapılmamıştır. Hicrî 4. asırda yaşayan, bir edebiyat bilgini ve şair olan Ebû Hilâl el-Askerînin yazdığı Arab Dilinde ve Kuranda Farklar Sözlüğü el-Furûq fil-Luğa- adlı eser, bu alanda ortaya koyulmuş ilk ve tek sözlük olma özelliğine sahiptir. Müellif, eserini şu cümlelerle tavsif etmektedir: Ben hiçbir ilm ve edebî sanat alanı görmedim ki, bu alanda konuyu bütün boyutları ile derleyen sınıf ve şubelerini düzenleyen birtakım eserler yazılmamış olsun. Ancak ilm ile marifet, fıtnat ile zekâ, irâde ile meşîet, ğadab ile suht, ğalat ile hatâ, kemâl ile tamâm, hüsn ile cemâl, fasl ile fark, sebeb ile âlet, âmm ile sene, zaman ile müddet vb. gibi, anlamları birbirinden ayrılmayacak kadar yakın olan kelimeler konusunda bir söz söylenmemiştir. Ben, bu kelimelerin ve benzerlerinin anlamları arasındaki farkları konu alan, öğrenciler ve öğrenme arzusu olanlar için yeterli ve ikna edici düzeyde herhangi bir eser görmedim. İşte bu nedenle bu eseri kaleme aldım. () Bu husustaki sözlerimi, Allâhın Kitâbında sunulan, fıkıh ve kelâm âlimlerinin kullandıkları lafızlardan ve diğer insanların konuşmalarından oluşturdum." Veysel Akdoğanın Türkçeye çevirdiği Farklar Sözlüğü, kelimeler üzerinde düşünenler, Kuran ve Arap dili alanında araştırma yapanlar için önemli bir başvuru kaynağı.