Dini Mimaride Gizli Tasarım Yöntemleri; Dini Yapıların Tasarımında Ebced Hesabı ve Geometri

Bu kitap yirmi beş seneyi aşan bir araştırmanın ürünüdür. Amacı Osmanlı, Hristiyan ve Musevi dini mimarisinde ve Mason Locaları ile köşe taşlarının ve anıtlarının tasarımında gözlenen geometriyi ve sayı sembolizmini tanıtmak, bir sır olmaktan çıkarmaktır. Yetmişli senelerin sonlarına doğru Osmanlı cami ve türbeleri ile ilgili çalışmalarımıza başlarken bu konuya ışık tutabilecek doküman ve yayın yok denecek kadar azdı. Gerçi yaklaşık 150 seneden beri çok sayıda kitap ve makale Hristiyan dini mimarisinin gizli tasarım yöntemleri ile ilgili araştırmalar ve bunların sonuçlarını tanımak için yayınlanmıştır. Ama Osmanlı mimarisinin bu yönü ile kimse ilgilenmemişti. M.S. Bulatov adındaki Rus bilgininin Orta Asya İslam mimarisi ile ilgili ve tasarımlarındaki geometriyi açıklayan eseri hem elimize emekli olmamıza yakın senelerde geçmiş hem de içerdiği geometrik çözümler o devirler için (Hele 9. asır için) fazla karmaşık gözükmüştü. Yine de cesaretle çalışmalarımızı sürdürdük ve kaçınılmaz biçimde bir seri hatalı yollara da saptık. O senelerin çalışmalarını bazı makalelerimiz de tanıttık. Eleştirilerin pek azı doğru yolu gösterecek seviyeye ulaşabiliyordu. Ancak şu kadarını - sanırız - inandırıcı bir biçimde ortaya koyabilmiştir: Sinan ve ondan öncekiler dini mimari tasarımında Ebced Hesabından ve Besmeleden kaynaklanan bazı sayılara yer vermiş olmalıdırlar. Emekli olduktan sonra bir kalça ameliyatı nedeni ile Kanada' ya göçmen olarak gittik ve sonra da orada kalmaya karar verdik. Araştırmalarımız açısından çok verimli ve hayırlı bir adım attığımızı zaman geçtikçe anladık. Nasıl oldu ise, Mason Locasına başvurmak geldi aklımıza çünkü zengin kütüphanelerinden söz edildiğini duymuştuk. İzin çıktı ve biz haftalarca kütüphanelerindeki 19. asırdan hatta 18. asırdan kalma kitaplara gömüldük. Nihayet bir gün kafamızda şimşekler çakmaya başlamıştı. Arşimet gibi "ayreka" diye bağıracaktık neredeyse. Problemi çözmüştük. Anladık ki "Sırrın anahtarı Pitagoras üçgenidir." Mimariye ve Pitagoras üçgenine Masonlukta verilen önem şaşırtıcı idi. Pitagoras'ın "47 problemi" devamlı anılıyordu. Bu üçgenin bazı localarda amblem olarak kullanıldığı, mason ambleminde per-gel ve gönyenin yer alması hep bu üçgenin önemini vurgulayan işaretler olarak gözükmeye başladı. Acaba, dedik, aradığımız gizli tasarım yöntemi bu üçgenin Ebced Hesabı ile kombine olarak uygulanışı olmasın? Hz. İsa'nın Ebced Hesabı ile oluşan simgesinin 318 sayısı olduğunu, daha ITÜ de çalışırken öğrenmiştik. Bu sayı ile Pitagoras üçgenini ölçmeye başladığımız kiliselerin geometrisinde keşfedince nihayet doğru yolu bulduğumuzu anladık. Geriye dönüp Osmanlı cami ve türbelerine de öğrendiğimizi uyguladık. Mesele önemli oranda çözülmüştü. Avrupa'ya (İngiltere, İsviçre ve Almanya) gidip kiliseleri ölçtük, arşivlerden planlar topladık, sinagoglara da el attık. Keşfettiğimiz yöntemle her analizde başarıya ulaşıyorduk. Hata yapmadık mı? Yaptık, tabi. Birinci kitabımızdan sonra (Secrets of Architecture, 2004) araştırmalarımıza devam ettik. Hem birinci kitaptaki hataları düzeltmek hem de yeni ilginç örnekler ilave etmek sureti ile bu kitabı yazdık. Bilim daima önceki bulguları, teorileri sorgulayan, geliştiren bir uğraştır. Ne Niels Bohr'un Nobel ödülü kazanan atom modeli ne de Einstein'in izafiyet teorisinin ilk şekli son çözüm olarak kalmıştır. Ama o adımlar atılmasa, o keşifler yapılmasaydı bugün "String" teorisi doğamazdı. Einstein'in bile teorisi bugün değişikliklere uğramaktadır. Biz buzul dağının ancak tepesini inceledik. Gerisi muhakkak gelecektir. Attığımız temelin önemli bir başlangıç olduğuna inanıyoruz. Kitabımızı kime tavsiye ederiz? - Osmanlı mimarisi ile ilgili araştırma yapanlara, (Master öğrencileri, doktora öğrencileri gibi) - Mimariyi öğretenlere ve öğrenenlere, - Masonlukla ilgilenenlere, - Uygulamalı matematikle ilgilenenlere, - Kültür tarihi ile ilgili çalışmalar yapanlara, - Mimari restorasyon uzmanlarına. Kitabımızdaki tüm örnekleri incelemek, konuya biraz uzak olanlar veya matematikle, geometri ile ilişkileri kaybolanlar için sıkıcı olabilir. Bu okuyuculara ilk bölümü ve bazı basit örnekleri okumalarını öneririz. Örneğin Gazi İskender Paşa Türbesini, Saint İva Alla Sapienza Kilisesini, Philadelphia Mason Locasının köşe taşın ve Washington'daki dikili taşın sırlarını anlamakta güçlük çekmeyeceklerdir. Masonik tasarım sırlarının gizlenmesi için girişilen çabalara örnek olarak Johannes Bazilikası ile St. Mark Kilisesinin okunmasını öğütleriz. Sanırız Kanuni Türbesinin gelişmiş mimarisinin temelinde bir dizi dairenin yattığını öğrenmek şaşırtıcı olacak, Kayzer Wilhelm Kilisesi'nin tasarımında mimarın her adımda kendi adının Ebcet hesabı ile karşılığını kullandığını ve projesinin yarışma yolu ile seçiminin bir Masonik Komplo olduğunu öğrenmek ilginç olacaktır. Çalışmalarımızda bize yardım edenleri anmak ve onlara teşekkür etmek borcumuzdur. Nova Scotia Public Archives, (Yeni İskoçya Halk Arşivine); Grand Lodge of Nova Scotia, yani (Yeni Iskoça Büyük Locasına); Basel Katolik Kilisesine; Basel Protestan Kilisesine; Halifax Anglikan Kilisesine; Basel Devlet Arşivine; Berlin Katolik Kilisesine; Berlin Protestan Kilisesine; Berlin Devlet Arşivine; Berlin Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Arşivine; İstanbul Türbeler Müdürlüğüne; İstanbul Vakıflar Müdürlüğüne; T.C Kültür Bakanlığına; İstanbul Topkapı Müzesine; İstanbul Teknik Üniversitesine ve Mimarlık Fakültesine; Cami ve kiliselerde yaptığım inceleme ve ölçmelere izin veren yetkililere; teşekkürlerimizi sunarız. Ayrıca şu kişilere de değerli katkı ve yardımları dolayısı ile teşekkür etmek bir borçtur; ITÜ Mimarlık Fakültesinden; Asistanım Y.M Şükrü Yüksel, Ahmet Alptekin, Ayşe Sıkıçakar, Hakan Tong, Tezcan Sağlam, Tarih uzmanı merhum Kemal Elker, İstanbul, İngilizce yazdığımız birinci kitaptan kısmi tercümeler yapan Ebru Sürmeli, Anna Keefe, Halifax, Paul Evans, St. Jhon N.B., John Davis, Halifax, Stepanie Firlotte, Halifax , Robert Byers, Halifax, Justin Mharo, Halifax, Julia Epple, Basel, Arif Şeniz, Halifax, Johann Lorenz, Basel, Rebecca J.C. Maclnnis, Halifax, Ayşe ve Nigel Walding, Derby, Brodie Maclnnis, Halifax, Jeramy