Eski ve Yeni Kamulaştırma Davaları

Kamulaştırma konusunu en geniş anlamda düzenleyen yasaların ilki 31. 08. 1956 tarih ve 6830 sayılı İstimlak Kanunu olmuştur. Uzun süren uygulamasında uğradığı bir takım değişikliklere rağmen Anayasa'nın öngördüğü ilkeler ve toplumun gereksinimleri bakımından yetersiz kalan bu yasa yürürlükten tamamen kaldırılmış, yerine 04. 11. 1983 tarihli 2942 sayılı Kamulaştırma Yasası geçmiştir. İstimlak yasasına nazaran daha gelişmiş hükümlerin yer aldığı 2942 Sayılı Yasa da zamanla bir kısım değişikliklere uğramış ise de bunlar da ihtiyaçları karşılamaya yetmemiş, köklü bir değişiklik kaçınılmaz olmuştur. Bunun sonucu olarak, 2942 Sayılı Yasada bir çok değişikliği ve özellikle kamulaştırma bedelinin tespiti yetkisinin takdir komisyonundan alınıp mahkemeye verilmesi ve kamulaştırılan taşınmazın mülkiyetinin idareye geçebilmesi için mahkemenin tespit ettiği bedelin hak sahibine peşin ödenmesinin şart kılınması gibi reform sayılabilecek değişiklikleri getiren 24. 04. 2001 tarih ve 4650 Sayılı Yasa çıkartılıp, Resmi Gazete'nin 05. 05. 2001 tarihli sayısında yayımlanarak aynı gün yürürlüğe konulmuştur.

Yasadaki bu önemli değişikliklerin ve gelişimlerin amacı, kamulaştırma esaslarının mülkiyet hakkının saygınlığına yaraşır, çağdaş bir hale getirilmesini sağlamaktır. Amaçtan beklenen sonuca ulaşılabilmesi ise yasadaki bu düzenlemelerin doğru, düzgün, tutarlı ve çabuk bir şekilde uygulanmasına bağlıdır. Uygulamada böyle bir başarıya ulaşılabilmesi de bu konuda çıkabilecek uyuşmazlıklar bakımından son karar mercii olan Yargıtay'ın somut uygulamalarının iyi bilinmesini gerektirir.

Bu bağlamda uygulayıcılara yararlı olabilmek umuduyla, Kamulaştırma Yasasının 4650 Sayılı Yasa ile yapılan değişikliğinden önceki hükümlerine göre adli yargıda bakılan kamulaştırma davalarına ilişkin uygulamaları -Yargıtay 18. Hukuk Dairesi, Hukuk Genel Kurulu ve İçtihatları Birleştirme Kurulu kararlarını ve bu kararlar doğrultusunda açıklamaları- kapsar şekilde, eldeki kitabın yazarları olan bizlerin, 18. Hukuk Dairesinin Kurucu Başkanı merhum Sait Rezaki ve İstanbul 8. Asliye Ticaret Mahkemesi Başkanlığı görevindeyken emekliye ayrılan 18. Hukuk Dairesi eski Tetkik Hakimi Sayın Ümmühan Aras ile birlikte hazırladığı -Kamulaştırma Davaları- isimli kitabı 1999 yılında yayınladık. Bu kitap beklenen yararı sağlamış ise de, 4650 Sayılı Yasa yürürlüğe girdikten sonra bu yasanın getirdiği değişikliklerle ilgili uygulama yönünden eksik kalmıştır. Söz konusu kitaba 2003 yılında, 4650 Sayılı Yasa hükümleri ve o tarihe kadarki uygulamalardan karar örnekleri ve sınırlı açıklamalar eklenerek yararlı olmaya çalışılmış ancak bu da yeterli olmamış ve bu durum bizi, özellikle yasa değişikliğinin getirdiği yeni sistemi ve uygulamalarını içeren farklı ve kapsamlı bir kitap hazırlanıp yayınlanması düşüncesine götürmüştür.

Bu düşünceden hareketle hazırlanan ve yine adli yargıda görülen kamulaştırma davalarına yönelik olan bu yeni kitabımızda 2942 sayılı Kamulaştırma Yasasının 4650 Sayılı Yasa ile yapılan değişikliklerden sonraki hali esas alınmakla birlikte, değişiklikten önceki durumlarla karşılaştırmalı geniş açıklamalar ve bu açıklamalara dayanak oluşturan eski ve yeni tarihli çok sayıda Yargıtay kararına yer verilmiş, yasanın değişmeyen hükümlerinin açıklaması Yargıtay kararlarındaki değişim ve gelişim paralelinde değiştirilip genişletilmiş, yeni sistem eski uygulamada bir değişikliğe neden olmuş ise bu husus karşılaştırmalı olarak somut örnekleriyle açıklanmıştır. Bundan ayrı 4650 Sayılı Yasanın yürürlüğe girdiği 05. 05. 2001 tarihinde -kamulaştırma kararı alınmış ancak henüz tebliğe çıkartılmamış olan kamulaştırmalarda bu kanun hükümlerinin, diğerlerinde önceki hükümlerin uygulanacağı- anılan yasanı geçici 1. maddesinde öngörülmüş bulunduğundan ve buna göre eski hükümlerin uygulanacağı dava sayısının halen önemli bir miktar oluşturduğu bilindiğinden 2942 Sayılı Yasanın değişiklikten önceki hükümleri ile bunların açıklamaları ve uygulamalarını gösteren karar örneklerine kitapta ayrıca yer verilmiştir.

Kamulaştırma ile ilgili diğer mevzuat, bilirkişi rapor örnekleri, istatistiki bilgiler, resmi listeler, cetveller de kitabın sonuna konulmuş bulunmaktadır.