Belirsizin Bilimleri; İnsan Bilimleri İçin Yeni Bir Epistemoloji

Eserleri çeşitli dillere çevrilen Moles, bu kitabında bilim hakkında kalıplaşmış ön-yargılarımızı sorgulamaktadır. Doğa bilimleri ve sosyal bilimlerden alınmış zengin örneklerden hareketle kesin olmayan, belirsiz, muğlak olguların incelenmesine uygun bir yöntembilim geliştirmektedir. Moles bu çerçevede, bazı önemli sorulara da ışık tutmaktadır: Yöntem açısından, "kesin" denilen bilimleri (doğa bilimleri) insan bilimlerinden (belirsizin bilimleri) ayıran nedir? Belirsiz olgular, bilim konusu olma statüsüne sokulabilir mi ve bu, nasıl temellendirilebilir? Günlük yaşamımızın dokusunu oluşturan belirsiz olgulara, kesinlik adına ve yöntem kaygılarıyla sırt çevrilebilir mi? Kitap bir yandan sosyal bilimler alanında çalışanlar için somut bir çalışma aracı, diğer yandan bilimsel bilginin sınırları ve statüsü konusunda yeni ve kışkırtıcı bir epistemoloji denemesi niteliği taşımaktadır Önsöz Abraham Moles, zengin, derin, enerji dolu, üretken, çok yönlü ve şaşırtıcı kişiliğiyle çeşitli öğrenci ve araştırmacı kuşaklarını etkilemiş bir bilim adamı ve düşünürdür. Onu, prototipini Leonardo de Vincinin veya Leibnitzin oluşturduğu savant universalis kategorisine sokabileceğimiz ve bugün artık bilim ve düşünce dünyasında nesli tükenen insanlardan biri olarak nitelemek abartılı bir tavır sayılmamalıdır. Dehaların yerine yeteneklerin ikame edildiği tüketim toplumu bağlamında, teori ile pratik, doğa bilimleri ile sosyal bilimler, Fransız düşüncesi ile önce Alman, ardından Anglo-Sakson düşüncesi arasında sürekli yeni patikalar arayan ve bu özellikleriyle resmi onurlardan uzakta marjinal bir konumda, ama hep önde giden bir insan olmuştur. 1971den itibaren, onun yaşamının en verimli yıllarında önce doktora öğrencisi, ardından araştırma asistanı ve sonra da kurduğu ve başında bulunduğu Uluslararası İletişim ve Mikro Psikoloji Derneğinin bir üyesi ve hatta aile dostu olarak ilişkide bulunduğum Moles, Mayıs 1992de, bu kitabın çevirisini üstlendiğim günlerde vefat etmiştir. Moles, 1920de Fransada doğmuştur. II. Dünya Savaşının acılı yıllarında Grenoble, Paris ve Aix-en-Provence kentlerinde sürdürdüğü lisans öğretimi sırasında doğa bilimleri ve hukuk gibi alanlarda formasyon kazanmış ve 1942de elektrik mühendisi diplomasını almıştır. 1952de Sorbonneda, o zamanki kurallara göre fizik alanında iki ayrı tez sunarak Docteur dEtat ès Sciences titrini ve 1956da yine Sorbonneda biri felsefe, diğeri psikoloji/iletişim alanlarında olmak üzere iki tez daha sunarak Docteur dEtat ès Lettres titrini kazanmıştır. Fizik formasyonunda Berger, Husserl, Merleau-Ponty ve Bachelarddan, sosyal bilim formasyonunda Moreno, Piaget ve De Jouvenel gibi bilim adamları ve düşünürlerden etkilenmiştir. Mesleki yaşamına C.N.R.S.te (Bilimsel Araştırmalar Ulusal Merkezi) akustik, titreşim ve mekanik laboratuvarlarında araştırmacı olarak başlayan Moles, ABDde M.I.T. ve Columbia Üniversitesinde bulunmuş, Fransız Radyo-Televizyonunda çalışmış ve 1957de Rockefeller Vakfının bursuyla tekrar ABDye gitmiştir. Bundan sonra araştırma ve inceleme etkinliklerinde bir çeşitlilik içine girerek Kister Yayınlarında (Cenevre), Atom Çağı Ansiklopedisinde, Scherchen Elektronik Müzik Laboratuvarında bilimsel direktörlük yapmış, C.N.OF.de (Fransız Ulusal Organizasyon Komitesi) Metodolojik Araştırma ve İnceleme Merkezinin kurucuları arasında yer almıştır; 1959-1965 yılları arasında Ecole dOrganisation du Travailda (İş Organizasyonu Okulu) ve 1961-1968 yılları arasında Hochschule für Gestaltung (Almanya-Ulm)da ve 1961den itibaren de Henri Lefebvre ve George Gusdorfun davetiyle Strasbourg Üniversitesinde çalışmaya başlayan Moles, burada Institut de Psychologie Sociale des Communicationsu kurmuştur. Molesun emekli oluncaya kadar direktörlüğünü yaptığı bu enstitü, dünyanın çok çeşitli ülkelerinden öğrenci, araştırmacı ve uzmanların bir süre çalışarak gelip geçtiği gerçek bir bilim merkezi olmuştur. Moles, sosyal psikoloji, kitle iletişim araçları, iletişim bilimleri, çevre psikolojisi, eylemler teorisi, estetik ve mikro-psikoloji alanlarındaki çalışmalarını burada gerçekleştirmiştir. Bu arada Brezilya, Canada, ABD (Kaliforniya ve Kolombiya) ve Meksika gibi ülkelerde misafir hocalık ve televizyon danışmanlığı yapmıştır. 1986da emekliye ayrılan Moles, 1987de Universite de Louis Pasteur-Strasbourgda emeritus profesör olmuştur. Moles evini tüm öğrencilerine açmakla birlikte özel yaşantısında konuşmayı sevmeyen bir insandı, özel yaşamının kimseyi ilgilendirmediğini, insanların oldukları vasıtasıyla değil, yaptıkları vasıtasıyla varolduğunu öne sürerdi. Müthiş bir çalışma azmi ve temposuyla evinde duvarlar ve odalar dolusu kitaplar içinde yaşayan Molesun kitaplığında 6000 civarında kitabı vardı. Dialog esnasında adı geçen/istenen herhangi bir kitabı inanılmaz bir şekilde gidip bulurdu. Şöyle derdi Bir kitaplığın değeri, kolayca ulaşılmasına bağlıdır. Kitaplarım yatay ve dikey olarak iki eksen etrafında düzenlenmiştir ve hiçbir maddi kataloğu yoktur, katalog kafamdadır. Bu, enformasyona hakim olmanın tek yoludur. Eğer aradığınız bir bilginin hangi kitabın, hangi bölümünde veya hangi yerinde bulunduğunu bilmezseniz, büyük bir kitaplığa sahip olmanın anlamı yoktur. Sağlam bir mantığı ve aynı zamanda çelişki ve paradokslara açık bir yanı olan Molesun öğrencileri arasında dilden dile dolaşan sembolleşmiş sözleri vardı; bir kitabı okuduktan sonra satın alırım gibi. Seyahati severdi ve bundan çok şey öğrendiğini anlatırdı. Ona göre seyahatlar, bir tür alan çalışması niteliğinde görülebilirdi. Molesun emekliye ayrılmasının ardından, aralarında Edgar Morin, Julien Freund, Michel Maffesoli, Francis Balle, Elihu Katz, Andre de Palma, Yona Friedmann gibi ünlü kişilerin de bulunduğu bir grup tarafından Ona ithaf edilen ve La Physique des Sciences de lHomme (İnsan Bilimlerinin Fiziği) adlı eserde derlenmiş oldukça tam bir yayın listesi bulunmaktadır.